Honoring the battling bastards of Bataan: My short trip to the battlegrounds of World War II

For us in the military, the Holy Week is also a chance to spend time with the family. During this time, the AFP allows military personnel to take turns in spending short vacation.

While others took time fulfilling their religious obligations such as the traditional Visita Iglesia or participating in the Stations of the Cross, I decided to visit Bataan where a big cross was erected in honor of soldiers who defended our country.

Our precious destination is Mt. Samat, the site where the Dambana ng Kagitingan (Shrine of Valor) stands up to this day.

I tagged my son along in this trip. I wanted him to appreciate history and learn more about the essence of soldiery as a profession. As an absentee father, I am also fulfilling my duty of spending memorable bonding moments with my son.

I have a short list of tasks to accomplish: We will visit historical places. I will teach him how to hunt and to survive in the woods. I will let him taste the  local dishes. 

Travel plan

Since we are leaving my wife behind, we planned for a 2-day, 1 night trip to Bataan.

Travelling by car, we left Manila at around 8:00am on Maundy Thursday (April 18, 2014). 

I was told that the regular travel time by car is about 3 hours. When we were approaching the toll gate in Balintawak, I realized that we were heading towards a traffic jam. Bad timing!

Moving in a snail pace along NLEX, we had to endure about 3.5 hours until we reached SCTEX toll gate. The sight of lesser number of vehicles gave us some relief. 

I briefed Harvey about the lahar flow along Pasig-Potrero River in Porac town, Pampanga that destroyed communities downstream after the Mt. Pinatubo eruption in June 1991, during the time when I was still a 2nd year PMA cadet. He enjoyed the sights as we traveled along 93.77 km Subic-Clark-Tarlac Expressway (SCTEX), the longest 4-lane e in expressway in the Philippines.

I showed him the beauty of Mt. Malasimbo in Dinalupihan town, Bataan. I told him that I once stayed on top of this mountain when I supervised the military operations of the Scout Rangers against NPA bandits in 2004. I told him the legend of Mt. Malasimbo as told by the local folks whom I met there: "If there is a cloud over Mt Malasimbo, a typhoon is coming!" 

The highway towards Mariveles was 'stress free' during that day. We appreciated the excellent scenery along the way.

I showed him the battlegrounds of World War II like the mountainous terrain in the background that can be found in the borders of Limay, Mariveles and Bagac towns. We were mesmerized by the captivating beauty of the countryside.

We spent our day treading the same paths followed by the Filipino warriors who fought against the Japanese in these grounds. He experienced the difficulties in navigating through thick vegetation, crossing creek lines, and foraging for food in the forest. 

I showed him the species of wild deer and boar that roam free in the hinterlands of Bataan. It was the first time that he personally saw these wild animals. Not the ordinary kambing or baboy ha?

Too exhausted and feasted on by gnats and tiny insects, we opted to stay in this hotel in Limay town for the night. Our deal was that the next time, we will set up camp in the forest to experience the life of a Scout Ranger and that of the Filipino guerillas of World War II.

The next day (Good Friday), I toured him around Limay town, the place where the first medical hospital for both American and Filipino forces was established. It is also the place where MGen Edward King surrendered his forces to the Japanese on April 9, 1942.

We headed to Pilar town to see the Shrine of Valor (Dambana ng Kagitingan) that can be found on top of Mt. Samat. I told him the story about the 'Battling bastards of Bataan' whose heroic actions are extraordinary and worthy of emulation.

Photo shows the landmarks that can used as reference in going to Mt. Samat. This is one of the Death March markers that can be found along Bataan Provincial Expressway up to San Fernando town in Pampanga which is more than a hundred kilometers away. I told Harvey the unthinkable hardships experienced by more or less 75,000 Filipino and American soldiers who walked towards San Fernando for at least 5 days without or with less water and food.

There is a motorcycle terminal near the direction marker. Those who are into serious 'penitensya' either jog or walk their way up to the revered shrine that was erected to honor the heroes of World War II.

Ohhhh, it was a Good Friday! Some of the die-hard Catholic devotees perform this religious ritual though it is not really encouraged by the Church. We saw these young boys along the road towards Mt. Samat.

We stopped at the site of the Final Battle of Bataan. We thought about the thousands of soldiers who died fighting for 4 months until they capitulated due to lack of food and critical war supplies on April 9, 1942. 

The gradual upward climb starts from this point located at the foot of the mountain. We spotted a lot of back packers who opted to lose some weight by inching their way up the summit on foot. 

For P25.00, you get a ticket to see the museum and use the public parking spaces inside the premises of the shrine.

The scenery below us was breath-taking. Harvey took this photo of me and my buddies Marlon and Jay.

The reward

For wholeheartedly joining this memorable trip, we treated ourselves to a simple meal here at Choco-Late de Batirol.

You can find this at the fuel station near the road intersection towards Mt Samat.

I was attracted here because I was reminded of the 'cocoa' that my mother Puring would personally prepare for us for our 'painit' every morning and even during merienda. 

I remembered that harvesting the 'cacao' fruits, drying them and grinding the roasted seeds, were among my chores during weekends. For that reason, I learned how to prepare 'espiso tsokolate' from scratch. 

I am very lucky to have enjoyed the 'food for the gods' according to the Mayan and Aztec traditions, during my younger years. As a child, I always thought it was the food for the poor because we could not probably afford to drink Nescafe during that time.

So, I urged Harvey to taste my childhood favorite drink. "Son, let's try the food for the gods!"

Our journey towards the battlefields of Bataan was a success. 

It was our bonding time and a quick review of our military history. 

It was our simple way of honoring our heroes, my fellow soldiers who fought for our country.

My hunting trip: Bonding moments with my son

When I was granted by my boss to spend a short leave during the holy week, I began thinking of a few options on how to spend the few days 'fruitfully'.

I thought of hitting the beach with my family somewhere in Batangas. I have learned to appreciate the beautiful corals there.

I also considered visiting the beautiful island of Batanes. I love to photograph the scenic landscape there.

But wait, I have a small problem. I couldn't tag along my wife who is still recuperating from her latest eye surgery. 

The good thing is that she is willing to allow us to leave for an 'for the boys only' trip somewhere. Kunsintedora but loving Mom!

So, the idea of a hunting trip in the forests of Central Luzon suddenly emerged. Honestly, I have missed my Scout Ranger days during which I patrolled the jungle lair of terrorists and bandits in southern Mindanao. 

I also have another 'hidden agenda' of spending time with my son. I would make it an opportunity to bond with him in a memorable activity that we both like. This will be my chance to teach him how to survive in the woods. Whoa!

When I asked him if he like to go hunting in the wild, I heard a big 'yes!'.  To me, that is quite encouraging. I don't want to force him into something that he does not like. I normally sell an idea to him and the decision is his to make.

Why go hunting?

You might ask me an intriguing question, "Why hunting?". 

I can offer you a lot of reasons. First, I wanted to introduce my son into my childhood life in the province of Bukidnon.

I had always been fascinated by a 'primitive' way of life. I can vividly remember that I was as young as a 12-year old boy, when I first experienced staying alone at our farm house with my brother. At that young age, I can already cook, wash the dishes and possibly defend ourselves with our Cal. 22 rifle.

Unlike my son, I was already given by my father challenging chores such as taking care of our farm animals that include cows, carabaos and horses. And, we also help clear the grasses in our farm, my usual assignment during vacation. Ay, bakasyon na naman.

As a growing boy, I loved hunting birds with my sling shot and 'de bomba' (air gun) that my uncle would lent me. It was the first time I discovered that I was a crack shot.

Through hunting expeditions, I can go back to my old life full circle and be able to share something valuable to my son who grew in the urban jungles of Metro Manila.

Second, I can share to him a part of my life as a soldier. I can teach him how to navigate in the forest, identify animals, insects, root crops and fruits that are edible, and how to sense and evade some dangers.

In short, I can let him experience how to survive in the wild like the primitive man such as the ancestors of the Batak tribe in Palawan or the Aetas of Zambales. For a Manila boy like Harvey, that is a daunting challenge!

Playground

To accomplish my mission, I selected the forest hills of Mt. Mariveles in Bataan as my area of operation (AO). I wanted him to tread the same paths taken by the Filipino warriors who fought for the Philippines in a 4-month fierce battles with the advancing Japanese forces from January 6-April 9, 1942. 

The area is a mountainous terrain that is still covered with forest and undergrowth. Most areas near the foot of the mountain have become farmlands but farm owners opted to retain much of the thick vegetation.

With a temperature topping around 40 degrees Celsius, even a Scout Ranger like me is challenged by the intense heat at midday. It is therefore a perfect place to train my son how to experience the life of a warrior in this historic 'playground'.

Shown are the photos of our recent adventures:

Since his elementary days, I have taught Harvey the fundamentals of marksmanship. He can shoot both pistols and rifles, whether iron sights or telescopic sights. I let him zero the Cal .22 rifle that was lent to us by my friend.  

I zeroed all the weapons of World War II that were presented to me. Oh, these guns can still down any armed threats!

We started our uphill climb from this point. Harvey carried the 6.5mm Grendel Rifle with 3.5-10x  Mk 4 Leupold Scope. I required him to be in 'low-ready' position while scanning the area for any prey.

We found some logging trails which were probably taken by Filipino guerrillas who continuously fought the Japanese after the fall of Bataan in April 1942.

For the first time, Harvey experienced crossing a small creek. The water was so clear that you can directly drink from the stream.

 Thick shrubs and vines impeded our movement. I taught him how to stalk stealthily especially during natural disturbances in order to minimize the noise. What an excellent way to bond with my son!

For the first time, he was bitten by big ants that are locally known as 'Hantik'. He saw some birds hovering above us. We didn't find any 'bato-bato' or any of the 'labuyo' chickens which roam the place. They might have known that the Manila-boy hunter was coming for them.

During this trip, we caught nothing but only pleasant surprises. We shot nothing but memorable pictures. 

Definitely, we will come back and try again!

Drinking alcohol in the Army: My personal experiences

Sa mga panahong ako ay namumundok pa, ang lagi naming foresight pagkababa sa kabihasnan ay ang makatikim ng masasarap na pagkain at sa iba naman ay makalagok ng alak. Ang mga ito ang kasama sa nakagawiang  hanapin ng mga sundalo tuwing mabigyan ng pagkataon na magpahinga galing sa stressful environment ng battlefield. Kuha ang larawan sa Mt Sinumaan sa Patikul, Sulu noong taong 2000. (10SRC Photo) 

Sa aming mga sundalo, napaka-normal na ang pag-inom ng alak. Kung hindi ka umiinom, aba, kakaiba ka! Isa ako sa kakaibang hindi mahilig uminom. Bakeeet?

Ewan nga ba, hindi ko talaga love ang uminom kagaya ng aking tatay at mga kapatid na kay galing sa inuman. Buti na lang walang maoy sa kanila, or else, talagang kamuhian ko ang paglalasing na yan.

Actually, tumikim-tikim naman ako ng kung anu-anong nakakalasing na inumin simula noong high-school. Natikman ko ang lasa ng iba't-ibang inumin ng aking mga ka-barangay kagaya ng 'kuter', bahalina, lambanog, Datu, San Mig, Sioktong at marami pang iba. 

Di ko alam bakit nasasarapan silang mga tomador sa mga iyon eh di ko talaga type ang lasa. Oops, baka naman akalain nyo gusto ko lang ng mamahaling alak?  Natikman ko rin ang mga kagaya ng Chivas Regal, Black Label at iba't-ibang champagne pero walastik talaga Tsong. Dehins type. Grrr. Excuse me! 

Through the years sa aking serbisyo militar, dumarami ang mga dahilan kung bakit ayaw kong malasing kagaya ng mga sumusunod:

• Pangit na nga ang lasa, babayaran mo pa! Then, pag nalasing ka, sasakit ang ulo mo kinabukasan. In short, nagbayad ka para sumakit ang ulo mo! Is that fair?

• Marami akong nakikitang tila ay 'sinasaniban' ng demonyo kapag nalasing. Sila yong tipong di makabasag ng pinggan kapag normal ang kaisipan ngunit nagiging balasubas, lumalabas ang 'sakit ng aso' at nanghihipo ng babae,  maiingay, nananakit at palaaway kung nalalasing. May kilala akong opisyal eh naging macho dancer ang peg nang masipa ni Red Horse! Kakahiya ano?

• Andyan din yong tipong umiihi sa pantalon, sinusukahan ang sariling mukha at dinuduraan pati ang boss nila, at yong tipong natutulog katabi ng mga aso sa tabi-tabi. Yuck noh?

• Of course, wag nating kalimutan yong maoy na nangangambisyong maging Sylvester Stallone kapag lasing. Ito yong tipong nagkakasa-kasa at nagpapaputok ng baril para ipakita na sya ang pinakamatapang na Rambo ng bayan. Sa mga kilala kong ganyang ugali, sila din yong mga 'talawan' at 'tagerger' sa tunay na bakbakan. Pag-chur lang jud mo!

Drinking alcohol: Advantages and disadvantages

Bakit nga ba mahilig o nakahiligan ng maraming sundalo ang uminom ng alak? Read on. 

Tila ay tradisyon na rin sa pagiging sundalo ang umiinom lalo na sa mga okasyon kagaya ng birthday, anniversary celebration, graduation, promotion at reception. Actually, di nauubusan ng rason ang mga sundalo para mag-inom. 

Ang pag-allow sa mga sundalo para mag-inom ay syang pinakamadaling pagpapa-high morale sa kanila lalo na kung galing sila sa mahabang panahon na nasa combat operations. 

Kapag bigyan sila ng pagkakataong magkasayahan, malilimutan nila ang mga problema at ang lungkot ng buhay na malayo sa pamilya. Nakakatuwa rin na makasalamuha sila na hindi na nahihiyang makipagbolahan sa iyo na kanilang lider dahil namula-mula na ang pisngi na epekto ng Tanduay. Then, dumadami rin ang aspiring Michael Jackson o Frank Sinatra sa mga tropa kapag nakainom na sila. 


Halos lahat ng sundalong Pinoy, kapag nakakainom, ay lumalabas ang hidden talents sa pagkanta. Ang iba ay talagang dapat itago na lang ang talent ngunit mas marami ang tunay na may karapatang makilalang Talentadong Sundalong Pinoy. (10SRC Photo)


Ganon pa man,  dapat maingat ang mga unit leaders sa aspetong ito. In the end, silang mga Commanders ang mananagot kapag may masamang nangyayari dahil sa paglalasing ng ibang tropa.

Ang problema kasi sa inuman ay kung hindi ma-control ng mabuti ang pag-iinom. Meron kasing mga tao na nilalagay sa ulo ang espiritu ng alak instead na gawin itong palaman sa tyan. 

So, instead na pa-high morale ang ibinibigay, sakit sa ulo pa ang abutin mo kung magka-kaso ka pa dahil sa kahindik-hindik na pangyayaring dulot ng paglalasing. In short, minsan ay mas marami ang maidudulot nitong kasamaan kay sa kabutihan. 

Halimbawa, ang pamamaril ng isang lasenggerong sundalo sa Mindoro noong taong 2000 ang dahilan kung bakit na-pull out ang Army doon at nag-pyesta naman sa tuwa ang mga bandidong NPA na naglipana dahil sa nabakanteng mga lugar. 

Ganon kabilis burahin ng isang abusadong sundalo ang puhunang pawis, sakripisyo at dugo ng mas nakararaming mga matinong sundalo. It only takes a violent incident involving a drunk soldier, everything goes down the drain. 

Kapag nasa kagubatan kami, laging foresight ng aking mga tauhan ang muling pagbaba sa kabihasnan at makatikim na naman ng paborito nilang alak. Hinahayaan ko silang uminom kung sila ay hindi kasama sa next combat patrols at kapag ang pag-iinom ay naaayon sa aming Company Policy. (10SRC photo)

Kapag nakaka-score kami ng firearms recovery, karaniwan na sa aking makarinig ng lambing na gusto ng aking mga sundalong uminom kapag kami ay mabigyan ng pahinga sa combat operations. (10SRC Photo)


Knowing your men

Isa sa nakikita kong positibong dulot ng pagsama sa mga inuman ng tropa ay ang pagkilala sa iyong mga tauhan. 

Sa pormal kasing mga okasyon na kung saan ay iniintindi ng mga sundalo ang mga military protocols at military discipline, hindi mo basta-basta maungkat ang kanilang tunay na pag-uugali lalo na kung pormal lagi ang usapan.  

Samantala, kung mapalagok mo ng ilang baso ng alak ang tropa ay lalabas na ang katago-tago nilang talents, kagawian o pag-uugali. 

Nariyan yong malalakas pala mag-bangka sa kwentuhan. Ang iba ay graduate pala ng AIM (Ayaw Ibaba ang Mike). May iba rin na tila pamumulutan lang ang inaatupag. 

Bihira akong makakakita ng tropa na silent type pa rin malasing man ito o hindi. Karamihan ay parang torong nakawala sa hawla. Merong nagiging instant singer at ang iba ay mas gustuhing maging emcee. Ang walang ma-contribute ay nagiging back-up dancer na lang sa mga aspiring Elvis Presley!

Minsan, ang gusto ko kapag naka-shot ang tropa ay naging open sila na magsabi ng mga hinaing at mga personal na problema. May nangungumpisal na problemado sa love life at ako ay tila naging Kuya Eddie. Ang iba ay ginagawa akong referee sa pang-aaway ng nag-aalburotong misis. Meron ding iba na naghihinanakit sa kasamahan o kaya naman ay nahihirapan sa pagdadala ng ibang kasamahan nila. 

Ang pinakagusto ko sa lahat ay yong tipong lumalabas ang mga magagandang ideya paano mapaganda ang aming yunit. Sila yong may itinatagong mga brilliant ideas ngunit hindi makapag-express kapag hindi painitin ang pisngi. 

Company policies

Ayaw ko mang uminom, nakikita ko ang kahalagahan na sumama sa mga tropang umiinom dahil sa mga nabanggit kong kadahilanan. Alam nilang hindi ako umiinom at pinagbibigyan ko lang sila para sila ay makasalamuha. Syempre, pinagbibigyan ko silang lumagok ng isa o dalawang shot na syang nagpapahilo sa akin ng konti lang naman.

Pinag-usapan namin ano ang nararapat na policies sa pag-iinom para maiwasan ang mga problema na lagi-laging nangyayari. 

Let me share some parts of the policies sa pag-iinom (drinking alcohol) na tinutupad namin sa 10th Scout Ranger Company noong aking pamumuno:

1. Bawal uminom kapag duty at lalo na kung kasama sa alerted troops para sa impending combat mission. Isang malaking taboo ito para sa amin. 

2. Kung iinom, dapat may valid reason. Birthday mo ba? Minsan, pati birthday ni Misis at graduation day ni bunso ay ginagawang rason. Pinagbibigyan ko naman basta hindi ma-violate ang rule number 1. 

3. Merong designated NCO na syang lider sa inuman. Bawal yong secret tagayan sa kung saan-saan. Ang "Inuman NCO" ang syang mag-supervise na matiwasay ang lasingan ng grupo nya. Sya unang mananagot kapag magkakagulo. In short, si Sarge ang pinakahuling malasing.

4. Bawal humawak ng baril sa inuman. Naka-turn in dapat sa supply ang baril kapag mag-iinom. Mananagot ang NCO at yong tigas-ulo na nagsusukbit o nagdadala ng baril sa inuman. 

5.  Bawal iwanan ang mga kalat sa inuman. Ayusin ang mga kagamitan kagaya ng videoke at mga plato at kutsara na ginamit sa pamumulutan. Pick up your kalat at sinupin ang gamit pagkatapos mag-enjoy. Alangan naman iba pa ang ipaglinis sa pagkakalat ng mga tomador.

O-ha, simple lang ang aming unit policies. In my 2 years as a Commander, wala ni isang insidente ng pagpapasaway at nahuling sumuway dito. 

Proud ako na very responsible ang aking mga NCOs at sila ay nirerespeto (at kinatatakutan) ng kanilang mga direct subordinates. 

Alam nilang ma-discharge o ma-demote sila kapag sila ay pasaway sa inuman lalo na yong magpapaputok (regardless kung ipinutok sa tao o sa ere). 

In the end, pwedeng i-enjoy ang inuman lalo na sa mga sundalo sa frontlines. Ilagay lamang ito sa tamang lugar. 

Sa aming rotation na magpahinga ng 3 days sa Camp Bautista sa Jolo noong taong 2000, pinagbibigyan kong uminom ang aking tropa, at kalimitan ay binibigyan namin ng magandang handa ang mga birthday celebrators sa buwan na iyon, ayon sa aming Company Policy. Kasama ako at ang aking Ex-O na si Lt Toto Jomalesa sa okasyon na ito at nakikisawsaw sa videoke challenge. Kasama ang mga 'Inuman NCOs', tinatawanan namin ang mga knocked-out sa larangan ng lasingan. Mas mabuti ang ganoon na sitwasyon kaysa sila ay mag-sisigawan at magbarilan. (10SRC photo)

My wife's battle against Glaucoma

Iilang araw pa lang ang nakaraan, isang matinding hamon sa aking buhay ang dumating. 

Habang ako ay nag-attend ng klase sa aking Masteral Program, tumawag ang aking mahal na misis at long-time buddy na si Bia. Isang nakakalungkot na balita ang kanyang isinawalat.

"Dear, hindi na pala nakakakita ang aking right eye!"

Parang natulala ako. Life is indeed full of surprises. Ang problema, minsan ay bumubulaga sa iyo ay unpleasant suprises na kagaya nito. Napa-nganga ata ako don. Paano na lang kung di na magamot iyon?

Kilala akong positibo at di basta matitinag sa mga challenges pero mabigat din iyon sa aking karamdaman. Paano kasi, visually impaired na yong both eyes nya due to Glaucoma na unang na-detect at naoperahan noong taong 2005. Ang kanyang right eye  ang may better vision pagkatapos ng Glaucoma surgery 9 years na ang nakaraan.

"Dear, kaya natin iyan. Let us prepare for the worst. Ipagdasal na lang natin na ma-recover pa ang iyong eye sight," sabi ko, na tila nalupaypay mula sa tatlong kilometrong pagsagwan ng Dragon Boat.

Daglian akong nagpaalam sa aking propesor para umuwi. Nagkataon na me recognition namang matanggap sa school ang aking anak. 

Habang nag-aantay sa ceremonies, pinag-usapan namin ang mga courses of action. Kung tuluyan syang mabulag, di na sya pwedeng magtrabaho kasi 25% na lang ang vision nya sa left eye. Magiging full time homemaker na sya. May possibility rin na mawalang tuluyan ang vision sa left eye kasi hindi treatable ang Glaucoma kundi nako-control lang ito. 

Dahil hindi available ang aming most trusted Glaucoma specialist sa araw na iyon, humingi na lang kami ng payo on how to get some remedies. Pati ang aking kaibigan sa Singapore na numero unong eye doctor sa buong mundo ay kinontak ko na para sa expert advices. 

Ang kinatakutan namin ay kung tumaas sobra ang eye pressure at naging dahilan sa kanyang pagkabulag. Kagaya ng pag-control ng blood pressure, may emergency medication para agad maipababa ito. Ipinagbilin ni Doc ang pag-take ng Zolmide tablets as precautionary measure sa posibleng pagtaas ng eye pressure. Dinagdagan na lang namin ng endless dose of prayers.

Fighting Glaucoma

Bilang sundalo, never na pumasok sa aking vocabulary ang salitang Glaucoma. Sa aking paninilbihan sa militar, naging familiar sa akin ang mga katagang 'malingeritis', hematoma, insomnia at amoeba.

Naka-destino ako noon sa Marksmanship Training Unit sa Fort Magsaysay nang nagreklamo ang aking misis ng pananakit sa mata. Nang tiningnan ko ito, namumula at inakala naman namin ay napuwing lang o nagkaroon ng virus kagaya ng sore eyes na dapat lapatan ng lunas. 

Dinala ko sya sa isang doctor na 'okay' daw, at siguradong di mabubutas ang aming bulsa. 

Natatandaan ko na sinilip-silip lang konti ni Eye Doctor ang mata, may findings na sya. 

"Sugat lang yan. Baka ni-rub mo ang puwing kaya nasugat," sabi nya. 

Syempre nakinig kami sa kanya. Me ibinigay sya na eye drop na pang-heal daw ng sugat. Ito ay may content na steroids. 

Pagkatapos ng iilang araw, hindi nagamot ang mata ni Bia. Lalo raw sumakit ang dalawang mata. Bumalik kami kay Eye Doctor. 

Ganoon uli, silip-silip ng konti at sabi ay ipagpatuloy lang ang eye drops. Syempre, sya ang doctor, pinakinggan namin. 

Iilang araw pa, iba na ang pakiramdam ni misis, lalo raw masakit at di na nya matiis. Naawa ako sa kalagayan nya. Parang hindi na ata sore eyes o simpleng sugat yon.

Sa pangamba na ganong sagot pa rin matanggap namin sa unang Eye Doctor, dinala ko sya sa St Luke's Hospital. Tinanong ko lang sa reception kung sino ang pinakamagaling nilang Eye Doctor. 

Don ko nakilala si Dr. Harvey Uy. Kapangalan sya ng aking anak. Napakabait at soft-spoken na Chinoy doktor. Agaran nyang isinagawa ang Binocular Indirect Ophthalmoscopy na layuning sukatin ang eye pressure o Intraocular Pressure (IOP). 

Don namin unang naulinigan ang nakakatakot palang balita:

"This is a possible severe case of Glaucoma. It is an emergency situation so I have to admit you right away to lower your eye pressure or else you will go blind forever!"

Glaucoma. Sakit sa mata. Noon ko lang nasawata. Nakakatakot pala iyon. Kinilabutan ako. Iilang minuto na lang, mabulag na raw ang misis ko!

Dumami ang aking katanungan sa mga panahon na iyon. Nang binuksan ko ang internet ito ang aking nakita: "Glaucoma is a multi-factorial, complex eye disease with specific characteristics such as optic nerve damage and visual field loss. While increased pressure inside the eye (called intraocular pressure or IOP) is usually present, even patients with normal range IOP can develop glaucoma." 

Akala ko kasi ay sugat lang sa 'puwing' ayon sa pambobola ni Eye Doctor. Nang tinanong ko si Dr. Harvey, ito ang sagot nya.

"Kaya nagkasugat ang eye ay dahil sa sobrang taas ng eye pressure. Dapat nakita yan ng naunang tumingin na Eye Doctor! Sino ba iyon?"

Nang sinabi ko ang pangalan. Kilala nya ito. Syempre, parang sa Army, halos kilala mo rin kung sino yong mga nilalang sa iyong paligid. Presko pa sa aking isipan ang kanyang komento: "Ahhhhh, okay. Kaya pala. _ _ _"

Lalo akong nainis at nadismaya sa narinig. "Sanamagan!"

Naalala ko ang aksyon ng naunang ophthalmologist. Grabe naman sya, bakit di nya ginawa ang pagsukat ng eye pressure? Tamad? Di alam? Kamas-kamas (for compliance sake)? Do I deserve a 'kamas-kamas' service?

Napatanong ako kay God noon ng "Diyos ko, bakit sa amin pa?" kasi kumbaga hindi pa naman kami ang pinakamasamang tao sa balat ng lupa. Kung tutuusin nga naman, marami pang ibang dapat parusahan kagaya ng mga terorista, mga gahaman na nasa kapangyarihan at mga pusakal na kriminal. 

Sa araw na iyon namin sinimulan ang laban sa sakit na Glaucoma. Never na ako bumalik kay libreng Eye Doctor. Para makasigurado, minabuti naming magpa-2nd and 3rd opinion kami sa mga batikang ophthalmologists. Di bale nang gumastos.

Sa bandang huli, nai-refer kami sa isa sa top-rated Glaucoma specialists sa Pilipinas, si Dr. Rigo Reyes. Sya ang nag-confirm na halos 25% vision na lang natira sa left eye at at least 50-70% naman sa right eye. 

After a careful study, he and his team of doctors successfully conducted the delicate eye operation in the modernized facilities of Asian Hospital  in 2005.  

After the surgery, Dr. Reyes was frank enough to tell us the truth that our battle was not over. 

"We need to control the eye pressure through daily eye drops. Also, you have to come for consultation once in a while so that I can check your eye pressure."

Dahil sa gyera na ito, doon ko naman nakilala ang mga pangalang Alphagan, Trusoft at Xalatan, mga eye drops na pampababa ng eye pressure  sa level na at least 11-15 mm Hg (millimeters of Mercury).

Tiwala rin kami sa confidence at kagalingan ni Dr. Reyes. Wala syang paligoy-ligoy kung magsalita kagaya ng kanyang kabilin-bilinan sa amin sa aming regular na consultation every 3 months. 

"I am just worried that someday you will develop cataract because you are still very young to have Glaucoma. Also, there is a possibility of doing another eye operation once the valve that we created inside your eye won't work anymore."

Dr. Rigo Reyes checks Bia's intraocular pressure (IOP) using a tonometer before the scheduled operation to transplant a new lens and create another valve that would control her eye pressure.

Cataract

So, this is it. Ito ang karugtong sa aming gyera sa Glaucoma. Sumawsaw si Cataract pagkatapos ng siyam na taon. 

Ano naman kasi itong si Cataract? Parehas sa Glaucoma, parte rin ito sa aging process ng tao. Kung tumatanda tayo, normal nang nagkakaroon ng either Glaucoma o Cataract lalo na kung umabot na ng 60 ang edad. 

Kapag ikaw ay nagkaroon ng cataract, magiging cloudy ang lens kaya hindi makapasok ang liwanag kaya mabubulag ka na. Sa kaso ni Bia, napakabilis ng proseso ng pag-develop ng cataract. Last September 2013 lang ay clear naman ang lens nya. 

Ayon kay Dr. Reyes, tila ay pang 90 yr old ang cataract nya kahit pa man ay nasa 40's pa lang sya. 

Image of Bia's eye after it was dilated by eyedrops. The grayish part is the cataract which was removed through surgical operation.

Dahil wala na syang nakikita kundi panay anino, kinakailangan na syang operahan. Ang problema nga lang sa case ni Bia, meron din syang Glaucoma kaya triple surgery ang procedure: First, ayusin ang bleb, ang valve na tiga-control sa eye pressure ng mata. Second, tanggalin ang nasirang lens. Third, lagyan ng implant na lens o ang intraocular lens implantation. Ipinaliwanag sa amin ni Dr. Reyes ang komplikadong procedures na ito na tila ay estudyante nya kami sa ophthalmology.

Dr. Reyes explains the triple eye surgery procedure that is needed to restore Bia's eye sight. I gained a clearer understanding about the situation because he was able to translate the highly-technical procedure into simplest terms. In the military, leaders are also expected to articulate complicated military procedures so that every single soldier understands them clearly.

Ayon kay Dr. Reyes, ayaw nya ng 2nd rate na service para sa amin ni Bia. Naging kaibigan na rin kasi namin sya after all those years. School mate pala ang aming mga misis. Nahawa ko rin sya sa 'addiction' sa target shooting. 

"I will get the top caliber doctor to do the cataract operation at pati yong mga assistants namin. Parang teammate kami. Kahit tinginan lang lalo na pag may emergency situation sa procedure, alam na ng bawat isa ang gagawin kasi nagkakaintindihan na agad."

Naintindihan at nakaka-relate din ako kay Doc. Ganon din ako sa combat operations. Ayaw ko yong kamas-kamas na sundalo. Sa gyera, buhay kasi kapalit kaya dapat okay ang teammanship at unit integrity. Meron din kaming hand and arm signals. Halimbawa, nagkakaintindihan kaming Rangers kahit sa tingin lang. Every member knows what to do in a particular scenario. Thankful ako na ganon din pala ang sistema nina Doc. Sana lahat ng team ng doctors ay ganito ang kakayahan at dedikasyon, at di yong ugaling kamas-kamas.

Napakarami ng mga check ups bago ang surgery. Merong ultrasound sa mata at mga clearances mula sa iba't-ibang doctor. 

"Maarte ako na doctor dahil gusto kong nakakapanigurado at maging tama ang aming actions na gagawin," wika ni Dr Reyes na  sure na hindi kagaya noong isang nakilala ko na 'kamas-kamas'. 

Kaya naman, sa araw ng kanyang surgery, minabuti kong magpaalam sa aking mga boss. Nag-absent ako sa aking shooting coaching job. Ginamit ko ang art of delegation sa aking routine at special tasks sa unit. 

Para ma-boost ang morale ni Bia, ako ang kanyang driver, security escort at personal assistant, rolled into one. Actually, minsan-minsan lang ako nakakabawi sa kanya. 

Like me, my wife is an optimistic person. I see to it that I make her smile by cracking jokes about soldiery. We also had our 'selfie' before her actual eye operation.


My wife is fearful of needles especially the bigger ones that are used for IV fluids. I have to be with her to cheer her up. Bago ang kanyang operation, nagkakaubusan ng corny jokes na pang-divert ng attention. 

Nang ipinasok na sya sa O.R. hinatid ko sya hanggang pintuan. Nagdasal na lang ako na maging matagumpay ang procedure. Nililibang ko ang aking sarili sa pamamagitan ng pagsusulat. Nag-remote control din ako ng mga importanteng tasking. Ewan lang, di ako nauubusan ng kung anu-anong mga gawain. 

Dr. Reyes 'signs' above the eye that needs to be operated. It is part of the procedure to ensure that the doctors will operate on the correct eye. 


My best friend and fellow Rotarian, Carlo Claudio and his lovely wife, Josie visited me at my 'Tactical Command Post' outside the operating room where the triple surgery was conducted. It was a 3-hour wait so I spent my time working on some administrative tasks for my office.

I waited for about 3.5 hours before Bia finally came out in a wheel chair. She was a little bit disoriented but was able to flash a smile. Na-high morale naman ako. Mukhang success ngunit ang final word Dr. Reyes ang aming pinakaaantay. 

Pumunta kami sa kanyang clinic sa loob din lang ng hospital. Parang napaka-thrilling ang sumunod na tagpo. 

Sinuri ni Doc nang masinsinan ang inoperahang mata. Pinagbasa agad sya ng mga letra. 

"H. R. N." ang introduction. Nakabasa agad sya! Nahirapan nga lang sya habang pinaliit nang pinaliit ang naka-flash na set of letters. 

"As of now, it is 20/40. I will check on it again by tomorrow and let us hope for the best," sabi ni Dr. Reyes na parang nabunutan din ng tinik sa dibdib. 

Ako na nanonood ay ganon din ang pagkamangha. 

"Parang himala!" 

Technology at its best. Indeed, I got the best service from the best doctors using one of the best health facilities. 

Di matapos-tapos ang aking pasasalamat: "Thank you Doc!" at "Thank you God, the Merciful!"

Lessons learned

Kagaya rin ng tunay na gyera, marami rin akong napulot na samo't-saring mga aral sa aking karanasang ito.

Ipamahagi ko ang Top 3 na mga lessons learned at pulutin mo ang iyong mapakinabangan.

1. Health is wealth. Laging alagaan ang sarili at maging handa sa mga panahong tayo ay magkakasakit. Magtabi rin ng pondo para sa health care at wag asahan na i-loan agad ang pambili ng gamot o ang pampa-doctor. Wag din nating tipirin ang ating sarili kung kalusugan ang pinag-usapan. As much as possible, don't go to a cheap medical service (lalo na albularyo) kung ang hanap mo ay reliable at siguradong tumpak na serbisyo medikal. Stay fit and healthy sa pamamagitan ng tamang diet at ehersisyo!

2. Bayanihan. Sa tahanan, bayanihan din ang kailangan. Iparamdam sa katuwang sa buhay na andyan ka lalo na sa panahon na you are needed most. Sa mga sundalo, kung hindi pa naman tipong sinusugod na tayo ng mga singkit, bigyan din natin ng time ang pamilya sa mga emergency situations o mga pagkakataong ang ating presensya ay kinakailangan. Lagi na nga tayong wala, tapos kapag emergency situations naman sa bahay na nasa malapit ka lang ay wala ka pa rin!

3. Glaucoma attack. Kagaya sa high-blood pressure, tingnan din natin ang ating eye pressure lalo na kung tumuntong na tayo sa edad na 40. Alamin din natin ang health history ng ating immediate family members lalo na sa mga magulang at mga kapatid. Posibleng mana-mana rin ang Glaucoma. Mas maiging regular din ang ating check-up dahil traydor din kung tumira ito.